Heeft beschermd innoveren de toekomst?
Bijdrage (aan het IE-Diner 2015) Marlous Stal-Hilders, NLO Shieldmark. Vorig jaar vierde NLO het 125 jaar bestaan. Samen met klanten en experts werd gefilosofeerd over het thema “Beschermd innoveren heeft de toekomst?”. Een mooi thema wat eigenlijk steeds in mijn hoofd is blijven hangen. Al ongeveer tweehonderd jaar kennen we vormen van Intellectueel Eigendom in de moderne samenleving. Het beschermen van creativiteit, het belonen van innovativiteit en het onderkennen van het belang van herkomstaanduiding heeft de juiste prikkels gegeven om de samenleving te laten innoveren en te laten groeien in welvaart.
Wat ik me afvraag - en continu ook ervaar - is of de wettelijke kaders eigenlijk toereikend zijn om goed te functioneren in de veranderende samenleving.
Alleen al het feit dat meeste wettelijke kaders gebonden zijn aan territoriale grenzen werkt eigenlijk al zo ontzettend beperkend. Natuurlijk zijn er op het gebied van Intellectueel Eigendom voldoende initiatieven deze geografische grenzen te doorbreken. Denk aan het Community Trademark en het op handen zijnde Unitair Octrooi. Maar nog is de vraag of dat voldoende efficiëntie oplevert om te voldoen aan de veranderende maatschappij.
Wat zie ik dan veranderen in de maatschappij? Allereerst een veranderde houding richting Intellectuele Eigendom. Meer dan ooit is het beschermen van intangable assets een controversieel onderwerp waar het brede publiek een mening over heeft. Ik was laatst op een bijeenkomst, de Big Improvement Day, en sprak daar een man van het Kadaster. Ze waren bezig met een project waarbij samen met een bedrijf in landkaarten een nieuw product werd ontwikkeld. Toen ik vroeg of ze al over bescherming hadden nagedacht, kreeg ik de kreet om mijn oren: “Delen is het nieuwe hebben”.
Nog een voorbeeld. Ik heb wel eens gehoord dat een IE-college op de universiteit tegenwoordig met de uitleg begint waarom illegaal downloaden misschien niet zo heel erg bijdraagt aan ontwikkeling van de economie. Bij het grotere publiek vind je een grote stroming die een soort weerzin heeft tegen het beschermen van producten. En een totaal andere houding heeft ten opzichte van Intellectuele Eigendom.
Ook zie ik weerzin optreden bij sommige klanten. IE, beperkt door geografische grenzen, maakt alles nodeloos ingewikkeld en duur. Bedrijven willen snel en pragmatisch schakelen en hebben de focus op hun core business, daar passen vaak de procedures die bij het beschermen van IE van toepassing zijn en de complexiteit van deze procedures niet bij. Laat staan het handhaven van de verkregen rechten. Vaak complex, kostbaar en tijdrovend.
Naast deze ontwikkelingen zien we natuurlijk dat door het internet steeds nieuwe businessmodellen ontstaan. Die in rap tempo soms van grote invloed zijn. Natuurlijk weten we wat er met de muziekindustrie is gebeurd; door het niet snel genoeg inspringen op alle ontwikkelingen is er aan deze industrie grote schade aangericht. iTunes, illegale downloads en het gebrek aan effectieve mogelijkheden tot handhaving hebben geleid tot halvering van deze industrie. De ommekeer is gekomen toen de industrie zelf streamingdiensten en andere businessconcepten zijn gaan toepassen tegen relatieve lage kosten. Dit leidt nu tot een voorzichtige groei.
Zo vraag ik me af wat het effect zal zijn van 3D-printing. Hoe ver en snel gaat dat. We kunnen nu natuurlijk al 3D-producten bestellen. Ga naar de website HEMA3dprinten.nl en je bestelt een zelf ontworpen telefoonhoesje. Bij Shapeways kun je al uit vele producten kiezen, en daar zitten ook LEGO-poppetjes bij. Moeten we aannemen dat hier een licentie voor bestaat? Bij TNO staat inmiddels een 3D-printer die producten kan printen die uit verschillende materialen bestaat.
Wat is de toekomst? Krijgen we straks een andere werkelijkheid dat wij op internet onze printbestanden downloaden en die naar de lokale printshop op de hoek sturen en het product naar wens binnen een paar uur thuis bezorgd krijgen?Of gewoon thuis printen? Moet je voorstellen wat dat betekent. Geen productiefaciliteiten in China meer nodig. Arme Chinezen en arme transportsector. Maar wat een kansen voor ontwerpers! Wat een groot bereik voor je producten! En wat een keus voor de consument!
Als ik aan deze ontwikkeling denk komen er bij mij een hoop vragen op over hoe de rechten van de ontwikkelaars van deze print files te beschermen en uiteindelijk te handhaven. Natuurlijk kan op basis van de huidige wetgeving iets worden ondernomen. Een voorbeeld hiervan is de recente zaak die in de VS heeft gespeeld. Er werd een houder voor een telefoon aangeboden die de vorm had van de troon uit Game of Thrones. Hier is een verbod op gevolgd. Maar ook hier geldt dat bij 3D-printing in zijn volledige ontwikkeling handhaving bijna onmogelijk zal zijn, zoals we hebben gezien bij de muziekindustrie.
Betekent dat ik een einde zie voor Intellectueel Eigendomsrecht? Nee, dat absoluut niet. Je ziet dat creativiteit en het combineren van innovatie steeds meer wordt opgezocht. De behoefte aan bescherming zal naar mijn idee helemaal niet verdwijnen. De basisbeginselen blijven overeind. Om innovatie en creativiteit te stimuleren moet er een financiële prikkel blijven bestaan en daar hoort een vorm van bescherming bij. Misschien moet de balans anders komen te liggen. Gaat een monopoliepositie in de toekomst misschien te ver?
Bedrijven en wij moeten beter inspelen op de ontwikkelingen en meegaan met de nieuwe businessmodellen. Veel zal in de nabije toekomst liggen in vormen van licentie tegen een lage prijs. We zien dat als de prijs niet al te hoog is en er sprake is van andere toegevoegde waarde, denk misschien aan kwaliteit en andere zekerheden, het grote publiek toch liever het product afneemt waar de herkomst en de daaraan hangende zekerheden duidelijk zijn.
Misschien is het ingegeven door een te ver doorgevoerd opportunisme, maar ik denk dat daaruit volgt dat het beschermen van modellen en merken om die herkomstfunctie te kunnen bewerkstelligen misschien nog wel belangrijker wordt. En ik hoop dat wetgeving zal meebewegen en wij als sector ook. Ik raad u aan om naar de website van het Financieel Dagblad te gaan. Daar staat een checklist om te kijken welke sector in potentie ingehaald zou kunnen worden door een nieuwe werkelijkheid. Dit aan de hand van vragen zoals ‘heeft u te maken tijdrovend processen’, ‘verdienen wij geld aan intransparantie’, ‘blijft de klant bij ons omdat het voor hem te complex of the moeizaam is om iets anders te vinden’. Indien deze vragen met ‘ja’ worden beantwoord zitten we volgens het Financieel Dagblad in de gevarenzone. We zouden wel eens ingehaald kunnen worden door nieuwe toetreders.
Het blijft voor ons dus een uitdaging om creatief te zijn binnen de huidige juridische kaders en IE te laten werken voor onze klanten in de nieuwe omgeving. Ik wens iedereen daarbij veel succes.
Marlous Stal-Hilders
