Auteursrecht vanuit economisch perspectief  

Voor wie mijn kennismaking met het recht gevolgd heeft... er is vonnis gewezen [red IEF 18274]. Teleurstellend. Het blijft voor mij onbegrijpelijk dat je voor zoiets onbenulligs voor de rechter gesleept kunt worden en dat rechters meegaan in de absurde bedragen die claimclubs als Permission Machine opvoeren als misgelopen licentievergoeding. Volgen rechters het nieuws niet waarin bedragen voor Hollandse Hoogte en ANP voorbijkomen van enkele tientjes voor foto's in opdracht en €0,19 voor al bestaande foto's? Weten rechters niet dat je stockfoto's kunt kopen voor een paar euro?

Vind alle films en series veilig en snel. Op zoek naar een film of serie? Weten waar je hem kunt vinden? In de bioscoop, on demand, op DVD/BluRay en op TV. Het hele aanbod vind je via Film.nl.

Dit citaat is afkomstig van de homepage van film.nl. Maar wat betekent dit nu precies? In deze bijdrage komen de werking en bruikbaarheid van film.nl aan de orde. Verder probeer ik voorzichtig de vraag te beantwoorden in hoeverre film.nl bijdraagt aan de doelstelling om meer legaal aanbod onder de aandacht te brengen van de consument.

In 2006 ben ik mijn juridische carrière begonnen met het artikel ‘Als het recht kantelt’ . Daarin beschreef ik een IE-casus waarin mijns inziens de interpretatie van de wet een kwartslag gedraaid was, waardoor het recht onrecht werd. Met name bij confrontaties met grote organisaties heb ik met enige regelmaat het gevoel dat het recht kantelt. Alles wat ik tijdens mijn studie rechten heb geleerd, lijkt dan op zijn kop te worden gezet. In navolging van een artikel van mijn hand dat reeds eerder op Auteursrechtdebat verschenen is, wil ik mijn kennis van het intellectuele eigendom graag testen aan de intellectuele lezer. Moet ik aan mijn intellectuele vermogens gaan twijfelen, of wordt mijn antwoord op een prangende vraag gedeeld door de lezer? De vraag is: ‘Mag een hoogleraar zijn naam boven het verzamelwerk en/of boven een artikel van de hand van zijn collega zetten?’ Het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI) heeft daar onlangs een antwoord op gegeven, maar mij tegelijkertijd gewezen op mijn geheimhoudingsplicht. Daardoor ben ik gedwongen een vrije weergave van de casus te geven. Ik stel voor om het voorliggende probleem in een fictieve tentamenvraag te gieten. Na de casus geef ik mijn modelantwoord en vervolgens het antwoord van Lowietje. Lowietje is een fictieve student die deze vraag voorgelegd krijgt. De antwoorden zijn gebaseerd op het advies van het LOWI. Verdient de fictieve student Lowietje een onvoldoende of kan ondergetekende beter (fictief) zijn ontslag nemen als docent Intellectuele Eigendom?

Lees de gehele bijdrage (pdf)

Opgemaakt artikel. Op 14 oktober 2016 kondigde de Nederlandse DJ Hardwell aan dat zijn nieuwe track ‘Thinking about you’ als digitale download werd aangeboden via een blockchain systeem. Dankzij deze technologie worden de auteurs- en naburig rechthebbenden van deze track onmiddellijk en gelijktijdig betaald.1 Blockchain-fans vonden het briljant maar kwatongen deden de release af als een marketingstunt. Blockchain is ongetwijfeld de hype van dit moment, maar is dat ook terecht?

Even terug naar Hardwell. Als koper van deze track, zie je aan de voorkant van de transactie helemaal niks bijzonders. Je betaalt eenvoudigweg met je creditcard en vervolgens kun je de wav- file downloaden (wav! geen mp-3, kijk daar word ik, als audiofiel, nu blij van). Aan de achterkant van de transactie gebeurt er wel het een en ander. Hardwells blockchain- platform maakt gelijktijdige horizontale distributie van inkomsten mogelijk. Dankzij deze opzet kan team Hardwell de verkoop van de digitale downloads en streams controleren. Daarnaast betalen Spotify en YouTube rechtstreeks aan Revealed Recordings (Hardwells label) voor het gebruik van de track.2 Deze inkomsten worden daarna onmiddellijk verdeeld onder de rechthebbenden, waaronder de auteurs- en naburig rechthebbenden.

De leden en aangeslotenen van Buma/Stemra bestaan uit componisten, tekstdichters en muziekuitgevers. De makers van composities en teksten zijn vaak niet de uitvoerende artiesten. Daar lijkt niet iedereen zich van doordrongen. Veel van de makers blijven voor het grote publiek vaak nagenoeg anoniem en verdienen niet aan optredens en de verkoop van T- shirts en andere gadgets. Zij willen gewoon graag kunnen leven van het maken; creëren. Van hun auteursrechtelijk beschermd werk. Dit zal misschien niet in alle gevallen zo zijn, zo leert Creative Commons ons, maar doorgaans zullen makers er de voorkeur aan geven geen andere bron van inkomsten te hoeven hebben dan die voor het schrijven van muziek en teksten.

Buma/Stemra bestaat bij de gratie van de makers en heeft als doel de belangen van haar leden en aangeslotenen zo goed mogelijk te behartigen. Het is daarom van belang dat waar de muziekwerken worden gebruikt, de gebruiker daarvan toestemming heeft verkregen voor het gebruik en daarvoor een redelijke licentievergoeding afdraagt. De vormen van gebruik veranderen naar mate de maatschappij verandert. Door de steeds verdergaande digitalisering van de samenleving ontstaan er steeds meer manieren waarop muziek tot je komt. Die ‘achterkant’ wordt steeds minder interessant. Staat het op de server van X, Y of Z of wordt de content gehaald via een embedded link? De terminologie uit de auteursrechtrichtlijn en de e- commerce richtlijn geeft onvoldoende handvatten om de daarin opgenomen wettelijke regels toe te kunnen passen op de huidige digitale maatschappij. Dat blijkt ook uit de rechtspraak van het HvJEU, welk Hof zich in steeds casus gerichte bochten moet wringen om het mededeling aan het publiek-begrip te kunnen uitleggen in de context van uitingen via internet.

In de jaren 90 was ‘ontvlechting’ (of unbundling) een sleutelbegrip bij het omgooien van de marktordening van bijvoorbeeld de spoorwegen en energiemaatschappijen. Delen van de productieketen die een natuurlijk monopolie vormden, zoals het spoornet en de energienetten, werden gescheiden van de delen waar concurrentie mogelijk zou moeten zijn, zoals de levering en productie van gas en elektriciteit. Mislukte voorbeelden van ontvlechting hebben ervoor gezorgd dat ontvlechting bij velen in een kwaad daglicht is komen te staan. Denk bijvoorbeeld aan het spoor, waar het feitelijk leidde tot twee monopolisten die tot elkaar veroordeeld waren als de ontsnapte gevangenen John Jackson en Noah Cullen in de filmklassieker The Defiant Ones. Met enige regelmaat klinkt in politiek en maatschappij de roep om NS en ProRail weer samen te voegen.

Toch komt ontvlechting niet alleen maar uit de koker van Brusselse en Haagse bureaucraten. Ontvlechting van dienstverlening is iets waar we als consumenten dol op zijn. We betalen niet graag voor diensten waar we geen gebruik van maken omdat we ze niet nodig hebben of ze liever zelf regelen. Denk aan zorgpolissen zonder kraamzorg, vliegtickets zonder ruimbagage en een verkoopmakelaar die alleen wordt ingezet om het huis op Funda te zetten.

Of de rechters hun verstand hebben verloren in het UsedSoft-arrest zoals Antoon Quaedvlieg stelt? Het is inderdaad een revolutionaire uitspraak van het Hof van Justitie: gedownloade gekochte software mag worden doorverkocht, en kopers van tweedehands software hebben een wettelijk gebruiksrecht. Ongeacht wat in de licentie staat. Het Hof schopte met deze uitspraak flink tegen de schenen van softwareauteursrechthebbenden die altijd hebben geroepen dat je software niet koopt maar ‘slechts onder licentie verkrijgt’.

Hoe het zit met gedownloade software was voor UsedSoft namelijk niet geheel duidelijk. Het staat niet letterlijk in de richtlijn geregeld. Maar het Hof houdt het simpel. Een kopie hebben van software is zinloos als je niet ook een gebruiksrecht daarop hebt. En vervolgens constateert men dat uit diverse wetten en richtlijnen volgt dat een download eigenlijk hetzelfde is als een CD kopen: je krijgt een kopie en toestemming voor gebruik. Of de kopie materieel of immaterieel is, maakt niet uit. Zo staat er in de Softwarerichtlijn dat de bescherming van software in alle media hetzelfde moet zijn. Hoewel dat ongetwijfeld opgeschreven is om te voorkomen dat men ergens mínder bescherming zou kunnen krijgen dan ergens anders, werkt die zin natuurlijk ook omgekeerd: als uitputting fysiek een grens is, dan ook op internet.

Alhoewel de temperatuur langzaam opkruipt in de aanloop van een veelbelovende zomer, valt deze weersverandering in het niet bij de ‘hitte’ die gevoeld werd tijdens het Zomer IE Forum gehouden op 7 juli 2016.* Het was een heuse bonte boel in het Volkshotel in Amsterdam. Panelleden vlogen elkaar bijna in de haren, sappige details werden onthuld over de jonge jaren van de panelleden door onze dagvoorzitter Dirk Visser en soms leek zelfs tijdens dit grote debat de vrijheid van meningsuiting in het geding te zijn door domweg de microfoon niet af te staan aan een ander panellid en zo de informatiestroom te ‘blokkeren’. De middag stond in het teken van de ons inmiddels vertrouwde onderwerpen hyperlinken, tussenpersonen en ‘the value gap’ verdedigd door de ons nog meer vertrouwde sprekers – hoe kan het ook anders – in ons kleine IE-landje. Alhoewel, de term ‘the value gap’ als zodanig is nog niet zo bekend, maar als we Christiaan Alberdingk Thijm moeten geloven, klinkt deze term van zichzelf al zo goed in de oren, dat als die nog niet bekend was, het na het lezen van dit artikel het weldra is. Het Verenigd Koninkrijk was namelijk niet de EU uitgestapt als niet die hele ‘Brexit’ versus ‘Bremain’ campagne was gestart: wie kan er nu voor een ‘Bremain’ zijn, dat klinkt toch gewoon niet?

1. Met plezier reageer ik desgevraagd op Lotte Anemaets verslag van de recente VvA-vergadering van 3 juni 2016, gewijd aan het thema Dienst of goed? Digitale distributie van werken, op IE-Forum van 1 juli jl. Centraal stond daarbij het in voetnoot 1 bij het verslag vermelde spraakmakende UsedSoft-arrest van het Hof van Justitie EU.

Zoals uit het verslag blijkt en ook te verwachten viel, passeerden in de inleidingen zowel als in de daarop volgende discussie de inmiddels bekende argumenten pro en contra de door het Hof in zijn uitspraak ingeslagen weg voor het openleggen van de gemeenschappelijke markt voor tweedehands software. (1)

Wat de discussie echter niettemin interessant maakte, was de daarin opgeworpen vraag of de door inleider Antoon Quaedvlieg aan het Hof toegeschreven verstandsverbijstering verondersteld moest worden alleen betrekking te hebben op de doorverkoop van software of dat ook andere digitale producten, zoals cd’s, dvd’s of e-books, onder het nieuwe distributie- en uitputtingsregiem zouden vallen.

Ik moet u eerlijk bekennen dat ik niet zo’n fan ben van waarzegprogramma’s als Astrotv. Het komt geregeld voor dat ik op zaterdagochtend wat aan het zappen ben en dan om onverklaarbare redenen aanland op een programma als Astrotv. Het heeft iets fascinerends, twee welgeklede dames die mij even zullen vertellen of ik nu wel of niet die laptop moet kopen en of ik wel gezond zal blijven. Als het aan de reclame ligt die daarna volgt, zou ik in ieder geval die tuinslang nodig hebben die zichzelf oprolt en een hometrainer om eeuwig fit te blijven. Eenzelfde ontwikkeling valt wat mij betreft in het recht te bespeuren: dat het IE-recht bestaat omdat wij dat geloven, dat wisten we al, maar dat Jomanda reeds ook haar intrek heeft genomen in de bovenkamers van de IE, dat was menigeen ongetwijfeld nog niet opgevallen. De gevreesde uitspraak waarop ik doel is u wel bekend: het UsedSoft-arrest.

In het UsedSoft-arrest bepaalde het Hof van Justitie EU namelijk dat het distributierecht ten aanzien van een kopie van een computerprogramma niet alleen is uitgeput wanneer die kopie op een fysieke drager staat, maar ook als de kopie via een download op het internet ter beschikking wordt gesteld. Daarnaast is het de koper van de gebruikte softwarelicentie toegestaan om een verdere kopie van het programma te downloaden. Wel dient de eerste verkrijger zijn kopie onbruikbaar te hebben gemaakt wil er sprake zijn van uitputting.1 Volgens Dick van Engelen zitten we met deze uitspraak met de gebakken peren nu die uitputtingsvraag gekoppeld wordt aan eigendomsovergang. Ons Nederlands BW is namelijk helemaal niet toegerust om dit eigendomsrecht van de kopie op te vangen, maar het Hof kon helaas niet anders, omdat het Hof het vrij verkeer van goederen mogelijk wilde maken. Een bedrijfsongevalletje, aldus Dick van Engelen. Antoon Quaedvlieg ging echter nog een stapje verder tijdens de VvA-vergadering van afgelopen vrijdag 3 juni 20162. Het zou kunnen dat hij zich gesterkt voelde vanwege de hoge concentratie aan intellectuelen die aanwezig waren in de zaal – Hendrik Struik was zelfs opgeroepen door het VvA-bestuur tot doctor in de Rechtsgeleerdheid3 – maar volgens Antoon Quaedvlieg zou het Hof zijn verstand hebben verloren: