Déja Vu
Om de 10 jaar duiken de Delftsblauwe KLM huisjes weer op in de jurisprudentie. Op 21 april jl. heeft het Hof Den Haag zich weer eens over de bescherming van de huisjes gebogen en komt in twee uitspraken tot een gedeeltelijke weerspreking van de eerdere huisjes-jurisprudentie uit de jaren 80 en 90. Voor liefhebbers van verzamelaarsauteursrecht, verzamelingen als werk en ongeoorloofde mededinging.
Verzamelaarsauteursrecht: Voorzover partijen het oog hebben op het (tweedehands) verzamelaarsauteursrecht als bedoeld in artikel 10 lid 2 en 5 Aw is daarvoor creatieve verzamelaarsarbeid door selectie en ordening vereist. Ook voor verzamelwerken gelden de gewone auteursrechtelijke vereisten. De verzamelaar moet de afzonderlijke werken op een bepaalde wijze hebben samengevoegd, waardoor het verzamelwerk een eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt. Dat Bols de KLM-huisjes op een bepaalde wijze heeft samengevoegd tot een verzameling is niet gesteld of gebleken, laat staan dat van creatieve verzamelaarsarbeid van Bols sprake is. De verzameling is ontstaan door gedurende een periode van vele jaren telkens een nieuw KLM-huisje toe te voegen. Het hof is derhalve van oordeel dat geen sprake van een verzamelwerk als bedoeld in voormelde artikelen in de auteurswet.
Verzameling als werk: Een andere vraag is of de in de loop de jaren ontstane verzameling van KLM-huisjes tezamen als één bepaald werk is te beschouwen. De rechtbank heeft overwogen dat door de consequente toepassing van een aantal visuele elementen en de wijze van detaillering van de individuele KLM-huisjes een serie miniatuur huisjes is ontstaan, die op kenmerkende punten met elkaar overeenstemmen en als zodanig één geheel vormen en dat dat geheel is aan te merken als een werk waaraan auteursrechtelijke bescherming toekomt . Het auteursrecht beschermt alleen bepaalde werken - een bepaalde vormgeving/gestalte - en niet een bepaalde stijl - als zodanig een abstractie - waarin een werk of verschillende werken is/zijn gemaakt. Bescherming toekennen aan de collectie van KLM-huisjes zou naar het oordeel van het hof neerkomen op het ten onrechte beschermen van een bepaalde stijl, hetgeen ook wel blijkt uit de gevolgtrekking die de rechtbank aan het aannemen van de collectie als één bepaald werk verbindt, er op neer komend dat de gemeenschappelijke kenmerken van de individuele huisjes auteursrechtelijke bescherming toekomt. Deze vraag wordt door het hof dan ook ontkennend beantwoord.
Ongeoorloofde nabootsing: De president heeft overwogen dat S&T onrechtmatig handelt omdat door de verhandeling van deze huisjes afbreuk wordt gedaan aan het exclusieve en prestigieuze karakter van de KLM-huisjes. Nog daargelaten dat het exclusieve en prestigieuze karakter in casu uitsluitend kan voortvloeien uit het (bijzondere) gebruik dat de klant van Bols/Henkes, KLM van de huisjes (gevuld met jenever) maakt - en niet uit de producten zelf of handelingen van de producent - en zonder nadere toelichting - welke ontbreekt - niet direct valt in te zien waarom daardoor verhandeling van de Herengracht-huisjes in dit opzicht onrechtmatig ten opzichte van Bols/Henkes zou zijn, kan naar het voorlopig oordeel van het hof dit “afbreuk doen” slechts onrechtmatig zijn indien aan de overige voormelde eisen voor ongeoorloofde nabootsing is voldaan. Dat geldt ook voor de door Bols gestelde stijlnabootsing, nog daargelaten dat het hier - anders dan in de Bruna-zaken - niet gaat om een door Bols c.s. ontwikkelde stijl. Zoals hiervoor is overwogen, is niet aannemelijk geworden dat aan die eisen (kort gezegd, nodeloos verwarringsgevaar) is voldaan.
Afgebeelde huisje is overigens een replica van slijterij/proeflokaal Wijnand Fockink (Pijlsteeg, Amsterdam) waar de beste Jenever van Nederland wordt geschonken.
